Бүгін Алтынбек Сәрсенбаев атындағы қор, оның әріптестері мен үзеңгілестері саясаткерді еске алып дөңгелек үстел өткізді
Осыдан 12 жыл бұрын, 2006 жылы 13-ақпанда Алтынбек САРСЕНБАЕВ, оның көмекшісі Бауыржан БАЙБОСЫН және жүргізуші Василий ЖУРАВЛЕВ қастандықпен өлтірілген еді. Осылай Қазақстандық оппозиция беделді көшбасшыларының бірегейінен айрылды.
А.Сәрсенбаев атындағы қор атынан саясаткер Төлеген ЖҮКЕЕВ жиынды ашар сөзінде оның қоғамға, ұлтқа, саяси өмірге сіңірген еңбегін атап өтті. Сол он екі жыл бұрын бұл қазаның ұлттық қасірет деп бағаланғанын, қанша уақыт өткенімен жараның жазылмағанын айтты.
Жиын модераторы болған Т.Жүкеев алғашқы сөзді белгілі құқыққорғаушы Евгений ЖОВТИСКЕ берді. Ол қазіргі Қазақстандағы сөз бостандығы, пікір алуандығы мен ой еркіндігінің жағдайы, жалпы Қазақстанның халықаралық рейтингтердегі алар орны туралы баяндама жасады.
«Бүгінгі заманда әр мемлекет өз жолын, өз құндылықтарына қарай өз бағдарын таңдайды. Бірақ жалпы адамзатқа тән параметрлерді адамзат ғасырлар бойы қалыптастырды. Олардың барлығы да адам құқықтары жөніндегі декларацияда айтылған. Оларды сақтамай, біздің алға қойған мақсаттағы отыздыққа кіру, даму және мықты мемлекеттер қатарына қосылу арманмыз орындалуы мүмкін емес.
Қазір Қазақстан «Шекарасыз репортерлер» ұйымының есебі бойынша сөз бостандығы рейтингісінде 157 орында, Freedom House ұйымының азаматтық және саяси бостандық рейтингі бойынша тіпті 175 орындамыз. Ал бұл көрсеткіштің барлығы да сол отыздыққа кіру үшін есепке алынады. Сондықтан, мына көрсеткіштермен ол арманның ауылы алыс екенін мен айтпасам да түсініп тұрған шығарсыздар», - деді Евгений Жовтис.
Сонымен қатар Ермұрат Бапи 2005 жылы Алтынбек Сәрсенбайұлының Қазақстанның балама Конституциясын жасауға мұрындық болғанын, сол құжаттың болашақ үшін де маңызы зор екенін атап өтті.
Ал билік дәл сол кезеңде өзіне қарсы күштерді әлсіретуді Алтекеңе оқ атудан бастағанын, қазір соның жемісін көріп отырғанымызды айтты.
«Сәрсенбайұлының қазасы, Масановтың өлімі, Дувановтың сотталуынан кейін қарсылық күштерінің ыдырауы басталды. Он екі жыл ішінде қоғамды топтастыруға ынта болды, бірақ одан ештеңе шықпады. Бұл жағдай әрине билікке пайдалы», - деді ол.
Келесі сөз кезегін алған «Әділ сөз» қоғамдық қорының жетекшісі Тамара КАЛЕЕВА қазіргі таңда баспасөздің қиын кезеңі екенін атап өтті.
«Freedom House ұйымының рейтингі бойынша Қазақстан сөз бостандығы көрсеткішінде 175-орында. Былтырғы жылы «Трибуна» газеті жабылды. Журналист Б.Габдуллин журналистикадан мәжбүрлі түрде кетті. С.Матаев былтырғы жылдың аяғында босап шыққанымен, оның ұлы, ҚазТаг басшысы Әсет Матаев әлі де қамауда отыр. 2017 жылы сөз бостандығы бойынша 61 қылмыстық қудалау тіркелді. 19 айыптау үкімі шықты.
Осының барлығы меніңше сөзсіз сөз бостандығының мүшкіл жағдайын анық көрсетіп тұр. Қазір тәуелсіз БАҚ жоқтың қасына айналды. Ал А.Сәрсенбайұлы министр кезінде бірден 40 шақты БАҚ-ты тіркеуге мүмкіндік берген еді. Соңғы он екі жылдан бері бұлардың көпшілігі жабылып қалды.
Онымен қоса биылғы жылдан бастап үлкен шектеулерге жол ашқан БАҚ туралы жаңа заң қабылданды. Оның зардабын әлі де көре жатамыз. Себебі, мемлекеттік органдар жаңа штат ашып, бюджет есебінен адамдар тағайындап, енді БАҚ-ты қадағалайтын жаңа қызмет иелеріне мәртебе берді. Енді қай шенеуніктің жекежайы немесе яхтасы туралы жазу үшін, әуелі өзінен рұқсат сұрауға тура келеді. Бұл деген абсурд қой. Олардың мақсаты цензура екені айтпаса да түсінікті», - деді Калеева.
Алтынбек Сәрсенбайұлының ағасы Рысбек Сәрсенбайұлы шын кінәлі қылмыскерлердің әлі де анықталмағанын әрі жазасыз жүргенін еске салып, кезекті мәрте билікті ашық әрі әділ тергеуді бастауға шақырды.
Жиын соңында Төлеген Жүкеев қатысушылардың барлығына алғыс айтып, 13-ақпан, Алтынбек Сәрсенбайұлы қаза болған күні таңертең әдеттегідей Кеңсайға барып құран бағышталатынын еске салды.
Фото автордікі.
