Қаз   Рус

«Орысша сөйлеңіз!» дегенге шыдай алмадым

236 қаралды
0
Ратель
Среда, 06 Дек 2017, 09:00

Қазақшаға судай мажар ғалымы Қазақстанға алғаш келген жылдары қиналғаны туралы айтып берді

Мажар ғалымы Давид Шомфаи ҚАРА осыдан 100 жыл бұрынғы мажар шығыстанушысы Дьёрд АЛМАШИДІҢ ізімен қазақ жерін қалай аралағаны туралы айтып берді. Сондай-ақ Астанада ашылған көрмеде сөз сөйлеген ол мажар халқының ыстық сәлемін жеткізді.

Давид Шомфаи Қара қазақ тілін жетік меңгерген. Ғалым қазақ пен мажар халықтарының мәдени байланысын нығайтуға атсалысып жүрген азаматтардың бірі.

Оқи отырыңыз
Қазақстаннан орыстар кетіп жатыр

«Ассалаумағалейкүм, құрметі қауым, қазақ бауырларымыз! Жалпы мажар халқының және 13 ғасырдан бері мажарлықтармен бірге өмір сүріп келе жатқан құман-қыпшақтардың сәлемін жолдаймын», - деп бастады сөзін Давид Шомфаи Қара.

Оның әңгімесіне құлақ ассақ, Қара Қазақстанға Алмашидің кітабын оқығаннан кейін келмеген. Яғни, Қазақстанға келген кезінде Алмашидің еңбегімен мүлде таныс болмаған.

«Тоқсаныншы жылдары Мажарстанда марқұм болып кеткен бір ағамызбен кездестім. Ол маған «Сен қазақша үйрен! Олар құман-қыпшақтардың ең жақын тілінде сөйлейді. Ата-бабаларыңның салт-дәстүрін білгің келсе, Қазақстанға бар» деп кеңес берді. Өкінішке қарай, ол ақсақал көп ұзамай 1992 жылы арамыздан өтіп кетті. Сонда сол ағамыздың жұмысын жалғастырмақ ниетте 1993 жылы мажарстандық ең бірінші студент болып Жетісу өңіріне келіп, Алматы қаласына оқуға түстім. Қазақ филологиясында оқыдым», - дейді мажар ғалымы.

Оқи отырыңыз
Сағынтаев: Шетелдік инвесторларға қызмет ағылшын тілінде көрсетіледі

Ғалым Қазақстанға алғаш келгенде тілден қиналғанын айтады.

«Ол кезде қалада көбі орысша сөйлейтін. Қазақша білетін мен көшеде біреуден бірдеңе сұрасам «Говорите на русском» деп жауап беретін. Мен оған шыдамай Жетісудың ауылдарына қашып кеттім. Кейін Мажарстанға оралып, Иштван мырзамен танысып, екеуіміз екі елдің арасындағы кеңес дәуірінен кейінгі мәдени байланыстарды 1993-1994 жылдары орната бастадық. Ол кісі бірнеше жылдан бері Алмашидің еңбектерін, мұрасын зерттеген. Сондықтан, ол маған Алмашидің «Азия жүрегіне саяхат» атты кітабын сыйға тартты. Оны ашсам, өзім көрген, аралаған Жетісу бейнеленіпті», - дейді мажар ғалымы.

Осыдан 100 жыл бұрынғы кітапқа ынтық болғаны соншалық, іздегені табылған Қара бірден Алмашидің еңбектерін зерттеуге кіріскен.

«Мен Қазақстанға келген кезең - кеңес дәуірінен кейінгі Қазақстан болатын. Қазақ даласында киіз үй сирек кездесетін. Бақсылармен кездесіп, бүркітшілермен бірге жүрдім. Түйешілермен ұзын сонар әңгіме өрбіттім. Бірақ, Алмаши мен жүрген жермен 100 жыл бұрын жүріп өтіпті. Алмашидің кітаптарын оқып отырып, өзімнің көрген-білгендеріммен салыстыру мен үшін өте қызық болды. Сондықтан, мен бұл кітапты қолыма алғаннан кейін тастап кетпей, 700 бетті екі күнде оқып шықтым. Алмашидің мұраларына ғашық болып қалдым. Жалпы жұртқа танытуды өзіме міндет қойдым. Алмашидің мерейтойы болған кезде біз оның ізін қуып, деректі фильм түсірдік», - дейді Қара.

Мажар ғалымы алдағы уақытта екі елдің байланысын нығайтуда Дьёрд Алмашидің еңбегі дәнекер боларына сенім білдіре отырып, шараны ұйымдастырушы Түркі академиясына Патша үкіметі тұсында жазылған «Бұйрық хатты» тапсырды. Ол хат Алмашиге Балқаш өңірін аралау барысында көмек көрсетілсін деген мазмұнда жазылған. Ең қызығы, Қара қазақ жерін аралап жүріп, осыдан 100 жыл бұрын Дьёрд Алмашиге түйеші ретінде қызмет көрсеткен кісінің немересін тауып алыпты.

Оқи отырыңыз
Қазақ тілі шетелде бағаланса, Қазақстанда тілдің мәртебесі өседі

Еске сала кетейік,  кеше Астанада бір ғасыр бұрын қазақ даласы туралы «Азия жүрегіне саяхат» атты кітап қалдырған әйгілі мажар шығыстанушысы Дьёрд Алмашидің көрмесі ашылған болатын. Шығыстанушының 150 жылдығы құрметіне орай көрме мен семинарды Түркі академиясы халықаралық ұйымы (TWESCO) өткізуде.

Дьёрд Алмаши - 1867-1933 жылдары өмір сүрген шығыстанушы. Қазақ даласын зерттеу үшін ол Қазақстанның оңтүстік және Балқаш өңірін аралап, 200-ге жуық фотосурет түсірген. Этнограф сонымен бірге, зоология, орнитология ғылымымен айналысып, Еуропаға Қазақстанды танытқан ғалымдардың бірі болып табылады.

Дереккөз: «ҚазАқпарат» 

Фото: inform.kz

Журналист
– Бір ел - екі тіл едік. Енді "Бір ел - екі әліпби" болатын сияқты.
Исповедь молодого сантехника и молодого акима. Часть 1
- ВЛАДИМИР, огромное Вам человеческое спасибо от всей души и чистого сердца, самое главное здоровья и ещё раз здоровья. На таких людях как Вы, города и держатся. Профессионалов как Вы, необходимо ставить руководителями, которые знают проблему из внутри. Ещё раз ОГРОМНОЕ СПАСИБО!!!!!!!
Когда правительство возьмётся за яйца
- Просто шедевральная статья. Особенно в точности описывает функции партий, которые описаны в данной статье. Изречения которые должны быть прочитаны и приняты во внимание. Самое главное чтобы данный ежедневник был прочитан и принят во внимание. (Про выражение где фигурирует Троцкий просто ШЕДЕВРАЛЬНО и в точку)...
Отчего после публикаций Ratel.kz нервничают в ТОО "AB Energo"
- Сергей, ОГРОМНОЕ Вам спасибо за новое расследование. Всегда держите в напряжение. Ожидаем продолжение... (Интересно, что скажет ещё на это и ГУ "Аппарат акима Абайского района Карагандинской области)
Премьер Смаилов как аманат Назарбаева
- Спасибо большое , здоровье и удачи Вам и Вашим близким, то что Вы творите лучше всех государственных программ по воспитанию . Готовая программа к действию для улучшения жизни населения. Огромное удовольствие что у нас имеется такие журналисты и такой коллектив.
Депутатский запрос фракции "Ак жол": чем комитет гражданской авиации занимался пять лет
- Если случится ещё трагедия , то кого будут винить опять? Всех собак спустили на авиакомпанию Bek Air, хотя надо было просто решать проблему с незаконными постройками намного раньше этой катастрофы. Нельзя это так оставлять. Всех пересажать за коррупцию , кто являлся корнем проблемы!
Все дороги ведут в Каражал: горькая начинка "сладкого пирожочка"
- Огромное спасибо автору за проделанную работу! Только в нашей группе более 100 человек постравших от этой компании в лице гендиректора Максата Токмагамбетова, бессовестного, наглого мошенника, который почему-то до сих пор остаётся безнаказанным, хотя прокуратура и следственные органы завалены сотнями, сотнями заявлений пострадавших. Но мы не остановимся и будем добиваться, чтобы этот "человек", наконец-то, понёс наказание!
Как аким Досаев уничтожает Алматы и рейтинги президента Токаева
- Каменское плато- в р-не обсерватории идет застройка, хотя весной сошел оползень на ул Алмалыкской. Акимат частично помог организовав сброс воды с вышележащего участка на нижнюю часть улицы и домовладельцу в расчистке. Но других мер по предотвращению развития оползневой зоны не принято. Вырублен сад, на месте его строится элитный комплекс Вилла Белгравиа. Летом, здесь нехватка воды, отключения электроэнергии, что будет при вводе в эксплуатацию этого, т.к.доп коммуникаций застройщик не делает.